Buitenpost in de volksmond

Buitenpost is geen boerendorp als elk ander wouds dorp in de 'Noarlike Fryske Wâlden', ofwel de Noordelijke Friese Wouden. Buitenpost onderscheidde zich vroeger al van andere dorpen in de omgeving door zijn uitstraling en inwoners, aldus Anne van Lunen; voorzitter van Stichting Oud Achtkarspelen.

Door inwoners van andere dorpen werd Buitenpost vaak omschreven als 'Dorp met status' of in negatievere zin als 'Kakdoarp'. De meest bekende omschrijving was: 'It Renteniersdoarp', ofwel: het renteniersdorp. Al vanaf 1670 kreeg Buitenpost bekendheid door het jaarlijks terugkerende paardenmarktfestijn, dat nog steeds elk jaar de eerste woensdag van augustus wordt gehouden. Het concours hippique dat later, vanaf 1953, in diezelfde week werd gehouden, zorgde voor nog meer status en bekendheid.

Vroeger al woonden er niet heel veel boeren in Buitenpost. Door gebrek aan veengrond werd er ook niet veel turf gestoken: slechts een te verwaarlozen stukje ten Zuiden van Buitenpost (Hier is nu de vuilstortplaats te vinden). Buitenpost was een dorp met leerkrachten, dokters en vooral ambtenaren.

Dominante families

Het kleine dorpje Buitenpost werd gedomineerd door een aantal rijke families die de touwtjes in handen hadden. Het gaat hier vooral om de familie Kuipers, die het Zuid-Oostelijke deel van Buitenpost regeerde, en de familie Bakker die grote slotten in het Noordelijke deel vn Buitenpost bezat.

De familie Kuipers had een aanzienlijke rol in het bestuur van het jaalijks terugkerende Concours Hippiqe. Geld was er genoeg in de familie en ook aan contacten schortte het niet. Na dood van de heer des huizes is de Kuipersweg en de Verlengde Kuipersweg (een straat die van het voormalige centrum van Buitenpost naar het volgende dorp (Lutjepost) leidde) naar hem vernoemd.

Achter de Familie Bakker schuilt een verhaal dat in Buitenpost en ook daarbuiten bekend is. De heer des huizes heette Dhr P.S. Bakker en had door hard werken en goede handel op zijn boerderij een groot eigen vermogen opgebouwd. Deze boerderij bestaat nog steeds en was bekend als 'De boerderij op het West'. De heer Bakker werd gewaardeerd door zijn omgeving, zijn vrouw echter minder. Na overlijden van de heer des huizes, wilde zijn vrouw dan ook niet langer in hetzelfde huis blijven wonen: ze paste niet goed in de buurt.

P.S. Bakker bezat verschillende panden in het noordelijke deel van Buitenpost. Het Jeltingahuis was een van de belangrijkere en vooral duurdere panden in deze rij. Dit Jeltingahuis is nu onderdeel van het gemeentehuis in Buitenpost. Voor zijn overlijden, werd P.S. Bakker om een gunst gevraagd: de hand van zijn dochter. De man die hierom vroeg, Dhr Eringa, van oorsprong schoolmeester, kreeg toestemming van P.S. Bakker als de toevoeging 'Burge-' voor zijn functie zou komen te staan. Het leek een bijna onmogelijke opgave, maar het is hem gelukt. Zo geschiedde: Burgemeester Eringa trouwde met de dochter van P.S. Bakker.

Na overlijden van P.S. Bakker gaf zijn inmiddels weduwe vrouw opdracht tot vernietiging van alle panden in Buitenpost die zij bezat. Zelf verhuisde ze naar een dorp in de omgeving. Toen deze vrouw ook overleed, lag de verantwoordelijkheid bij Burgemeester Eringa deze taak ten uitvoer te brengen. Altijd al had Eringa het Jeltingahuis, immers ook onderdeel van de panden van de familie Bakker, een zeer mooi pand gevonden. Hij verklaarde dan ook naar de buitenwereld toe dat de notaris in zijn geschrift was vergeten een datum te vermelden. Men nam dit voor lief en het Jeltingahuis en het slot op het West bleven staan.

In buitenpost zijn verschillende states gebouwd. Zo is er een bekende state geweest, die de naam 'Mejontsmastate' droeg. Dit is bekend over de familie Mejontsma, uit een geschrift van Van der Aa uit de 19e eeuw: "MEJONTSMA (Petrus van) werd den 30 Oct. 1699 aangesteld tot ontvanger der losrenten op eene wedde van f 800, en den 31 Julij 1673 verkozen tot Grietman van Achtkarspelen. Hij woonde op de state Mejontsma te Buitenpost, en stichtte deze plaats denkelijk zelf of gaf er zijn naam aan. Van 1660-1664 en in 1675 was hij lid der staten wegens Achtkarspelen. Hij huwde Titia Andla, en overleed 30 Jan. 1677. Hij was een geletterd man, ...". (Binnenste Buitenpost, Anne van Lunen, Buitenpost, halfweg tussen us mem en het peerd van ome Loeks", jubileumuitgave van PBB, 1996)

Een goed voorbeeld volgt van hoe gebouwen veranderen door de tijd:

Dit is een tekening die gemaakt is door Dhr J. Stellingwerf in begin 18e eeuw. (Anne van Lunen)